Poznajemy rośliny - bluszczyk kurdybanek
Bluszczyk kurdybanek (Glechoma hederacea) pospolicie występuje w parkach, na łąkach i w ogrodach, na poboczach dróg, a także w lasach liściastych i zaroślach. Bluszczyk należy do rodziny wargowych, dla których charakterystyczny jest kształt płatków kwiatu: u góry są dwa zrośnięte płatki korony (górna warga), a na dole – trzy zrośnięte płatki, tworzące tak zwaną wargę dolną. Tylka, czyli rurkowata część korony jest nazywana gardzielą. Kwiaty bluszczyka są fioletowe lub niebieskofioletowe. Bluszczyk kurdybanek jest „spokrewniony” między innymi z jasnotami, dąbrówką, miętą, melisą, macierzanką, szałwią i poziewnikami.
Nasuwa się pytanie o to, skąd się wzięła nazwa „bluszczyk”? Otóż z bluszczem, który jest zimozielonym pnączem, ma on tak naprawdę niewiele wspólnego. Pędy kwiatowe bluszczyka są wyprostowane i mają najczęściej od dziesięciu do dwudziestu centymetrów wysokości, ale liczne rozłogi płożą się po ziemi i mogą osiągać długość nawet do jednego metra - z ich węzłów wyrastają korzonki, „zakotwiczając” roślinę na podłożu. Ta właśnie cecha upodabnia bluszczyk do bluszcza zwyczajnego i to ona zadecydowała o jego (zarówno polskiej, jak i łacińskiej) nazwie.
Od średniowiecza bluszczyk kurdybanek znany jest jako roślina lecznicza - pisała o nim między innymi św. Hildegarda z Bingen. Jego resztki odkryto także w trakcie wykopalisk archeologicznych w Biskupinie. Roślina zawiera między innymi garbniki, substancję goryczkową (glechominę, która jest trująca dla koni), saponiny, antocyjany, olejki, sole mineralne. Generalnie ma on właściwości przeciwzapalne, oczyszczające krew, moczopędne, żółciopędne, działa łagodnie ściągająco i przeciwbakteryjnie. Odwar z ziela, a dokładniej z kwitnących pędów, może być stosowany zewnętrznie przy trądziku, pokrzywce, zapaleniu skóry i jej oparzeniach bądź też wewnętrznie - przy leczeniu schorzeń nerek, pęcherza moczowego, wątroby i pęcherzyka żółciowego. Poprawia również trawienie. Dawniej stosowano bluszczyk także do leczenia ran (bo przyspiesza ich gojenie). Pozytywnie wpływa również na odporność organizmu, a płukanie naparem gardła w trakcie infekcji górnych dróg oddechowych wspomaga leczenie.
W dawnych czasach silna była wiara w to, że bluszczykiem kurdybankiem można było odpędzać czarownice oraz zapobiegać rzucaniu przez nie uroków na bydło.
Bluszczyk był i do dzisiaj bywa stosowany w kuchni. W niektórych regionach Europy jadano „wiosenną zupę ziołową” z bluszczykiem, a kiedyś wykorzystywano go także (zanim w XVI wieku zaczęto powszechnie używać chmielu) do warzenia piwa. Można go dodawać wiosną jako przyprawę do sałatek, twarożku czy potraw z jajek (na przykład do omletu), a także zaparzać z niego lecznice herbatki. Z uwagi na jego dość gorzki, korzenny smak, nie należy go używać zbyt dużo.
Od pewnego czasu bluszczyk kurdybanek jest hodowany jako roślina ozdobna w ogródkach.
Tekst: Hanna Kruk, zdjęcie: Zygmunt Gawron
